Un lugar de "encontro"

Entrevista a Rosario Álvarez:

Catedrática de Filoloxía Galega, desde o 2005 directora do Instituto da Lingua Galega (ILG) e desde o 2003 membro da Real Academia Galega, (RAG) Rosario Álvarez acaba de ser nomeada vicepresidenta segunda do Consello da Cultura Galega, institución na que colabora desde o 1984, -na Comisión de Lingua, e desde o 2007 como membro do Plenario-.

Incorpóraste á Comisión Executiva, mentres Xosé López substitúe a Henrique Monteagudo como secretario. As remudas tiveron que ver coa reorganización de tarefas, segundo indicou o Consello. A ti tocaranche os arquivos, cales son as túas prioridades?

Pois aínda non tiven tempo de facer unha visita ós arquivos para poder saber cales son os problemas. Este non é un cargo electivo, ó que te presentes cun programa. O presidente pídeche que o acompañes na nova etapa, e proponte ante o Pleno. Pero, polo que sei, o arquivo funciona moi ben.

O Consello emitiu un ditame crítico co decreto do galego, Monteagudo pronunciouse ben claro sobre o tema, ás veces entrando en polémicas... Dicía Ramón Villares cando compareceu no Parlamento que o Consello seguiría na súa liña de "prudencia" e "firmeza". Ti pareces desta mesma liña, es prudente co que dis... Dicía Villares que tiña que haber "algún sitio no que falar", un lugar de mediación...

Si, eu vexo o Consello como un lugar de encontro. A súa composición é moi plural. Por un lado están os representantes das institucións e fundacións con perfís sociais e ideolóxicos distintos, e por outra banda persoeiros da cultura galega a título personal. O que eu percibo é que é un espazo de diálogo, no que se pode confluír, falar, chegar a acordos. Tamén con firmeza, con posicións contrarias á corrente maioritaria, con independencia respecto do poder político...

O Consello aprobaba o seu informe sobre o decreto diante do membro nato do Pleno, que é o conselleiro de Cultura...

O Consello é independente por lei. Roberto Varela asiste ós plenos, como asistía Ánxela Bugallo. E por iso non se xera conflito ningún.

Villares tamén propuxo que se mellore a xestión das políticas públicas. Hai preocupación nos axentes culturais: no teatro, a danza, o audiovisual... polas mudanzas nas políticas culturais, pola crise e polo cambio de orientación que imprime a Xunta. Como vedes a situación?

O Consello está a desenvolver un plan de reflexión estratéxica sobre a cultura galega. Envióuselles unha enquisa a 300 persoas, e celebráronse foros. Agora estase traballando na síntese dos resultados e, si, esas preocupacións que citas saíron nos foros. Non sei cal é a posición do Consello, que tampouco se ocupa de cuestións continxentes, do día a día, pero nesa síntese daranse conclusións que, seguro, van dar que falar.

O Pleno aprobou un Plan de Austeridade que supón a redución nun 15% das vosas "dietas"...

Os membros do Plenario e da Comisión Executiva non cobramos, só percibimos unha cantidade, que había nos que non subía, por asistir ás comisións técnicas, ás reunións de seccións ós plenarios. Rebaixamos alí onde ía facer menos dano.

Tamén aprobou a formación dunha comisión para facer propostas para o problema do Panteón dos Galegos Ilustres...

Agora o problema máis urxente, que é apertura, está solucionado. Sobre o demais, hai diferentes propostas, e hai que tratar o tema con serenidade.

Formaches parte da comisión que redactou o ditame sobre o decreto do galego. O Consello posicionouse en contra da consulta ós pais, que agora Feijóo, despois do informe do Consello Consultivo, quere facer legal cunha lei. Tampouco o decreto definitivamente aprobado segue a vosa recomendación de que se manteña o principio do 50% de galego como mínimo, establecido no PXNL e no decreto do bipartito...

O da consulta ás familias non ten razón de ser. Persoas máis autorizadas ca nós en Dereito, e tamén a RAG, aclararon que non era legal. Non era a nosa opinión, é que non é legal. E mudar as leis para acomodar as súas decisións da Xunta á legalidade, non me parece democrático. Agardo que se acabe impoñendo a sentatez. Sobre o do 50%, o Goberno fala de equilibrio, pero o galego parte dunha situación de desigualdade que así non vai cambiar, cun máximo do 50%.

Ademais non se garante un mínimo de galego na educación infantil, polo que os nenos poden non aprendelo onde a lingua predominante sexa o castelán. E as materias máis técnicas, nos outros niveis, poden impartirse en inglés, pero non en galego...

No da educación infantil o decreto supón ir a menos do que era posible. En zonas urbanas había pais castelanfalantes que querían educar os nenos en galego, e agora xa non poderán. Co decreto, e outras medidas, isto vai a peor. No da distribución de materias, está a haber movementos de profesores que están a protestar, porque se estaban a dar situacións de normalidade como dar matemáticas en galego que o decreto corta...

RAG

"O nivel de variación interna do galego non é moi elevado"

O Consello este ano posicionouse no tema da lingua dun xeito que non era habitual. Ti tamén es membro da RAG, que ten sido criticada por non "mollarse"...

Eu creo que esa é unha impresión falsa. A RAG fixo público un manifesto antes do seu informe, e non era a primeira vez. Non é certo que vivise de costas á realidade social da lingua. Tes estudado moito a variación, que é algo que agora se está a utilizar contra o galego, desde posturas antigalegas como a do coñecido texto publicado pola FAES...

En todas as linguas o estándar é unha construción, trazos que se escollen excluíndo outros. O nivel de variación interna do galego non é moi elevado. Todos nos entendemos, e os trazos compartidos superan o 90%. No sur de Francia, non pasan do 50%. Iso de que é unha invención, é mostra de ignorancia ou de mala fe.

Pero hai discursos que calaron, sobre o substrato do complexo de que o galego é lingua de pobres. Por que cres que calou o discurso de Galicia Bilingüe?

Eu creo que no momento en que o galego comezou a normalizarse, a conseguir avances, a parte de castelanfalantes que querían seguir usando as 24 horas o castelán, como se o galego non existise, viu ameazado o seu status, a súa comodidade. Falan de bilingüismo, pero en realidade non había reciprocidade: os galegofalantes usan o castelán, pero os castelanfalantes non fan o mesmo co galego. Terá Carvalho Calero o seu Día das Letras?

Non teño dúbida de que o merece, pero tampouco o desmerecen outros que foron escollidos. O problema é que hai moita xente que o merece, e hai que facer que non sexan todos do século XX, que haxa homes e mulleres, que non sexa só poesía, ou narrativa, que non sexan todos da parte occidental... E non creo que haxa urxencia de que sexa xa Carvalho, porque non é unha figura que se estea a esquecer: temos moi presente a súa historia da literatura, a súa gramática... A súa candidatura foi apoiada publicamente, é certo que hai un movemento na sociedade civil, pero é que non é o único: chégannos moitas propostas...