A Ponte de Cruzul merece a declaración de BIC

12-01-2011
Por razóns históricas e artísticas, unímonos á solicitude de declaración de BIC deste exemplo da enxeñería civil
A declaración de BIC da Ponte de Cruzul en Becerreá



Esta ponte, situada no concello de Becerreá pertence ao primitivo Camiño Real e foi construído a fins do século XVIII. Posteriormente entrou a formar parte da estrada N.VI, ata que se levantou unha nova ponte nos anos 70 do século pasado dentro do chamado Plan Redia. O Concello de Becerreá e varios colectivos pediron a súa declaración como BIC (Ben de Interese Cultural), estando pendente de que se atenda esta solicitude que foi apoiada coa recollida de sinaturas no seu favor.

Esta zona entre Becerreá e Pedrafita, ten a particularidade de que desde a autovía A-6 pódense ver tramos dos trazados da vía romana, coñecida polos veciños de Cadoalla como o Camiño da Antiga, unha boa parte do cal desapareceu ao cambiar o trazado desta infraestrutura, o Camiño Real de Carlos III, e a antiga Nacional VI do Plan Redia. Do mesmo xeito temos pontes de distintas épocas que se corresponden coa evolución desta primitiva vía de acceso a Galicia desde Castela.

O Camiño Real de Carlos III

A rúa principal de Becerreá chámase Avenida de Carlos III, porque é un anaco do antigo Camiño Real que xurdiu grazas ás súas políticas ilustradas, inspiradas por Tomás Fernández de Mesa, o padre frei Martín Sarmiento e Bernardo Ward, que impulsan un novo trazado do Camiño Real. Os executores foron Leopoldo de Gregorio, marqués de Esquilache (h. 1700-1785) e José Moñino e Redondo, conde de Floridablanca (1728-1808). O Real Decreto de 10 de xuño de 1761, ten por finalidade a construción de camiños rectos e sólidos en España, recoñecendo a prioridade dos camiños a Andalucía, Cataluña, Valencia e Galicia. É dicir, unha rede radial, centralista por partir da capital do reino, cuxo resultado práctico hoxe está en cuestión.

O director do Camiño Real de Madrid a Coruña, e o trazado desde Astorga, débese ao tenente coronel de enxeñeiros Carlos Lemaur, traído a España polo marqués da Ensenada e autor de varias obras de arquitectura en Galicia entre as que está a capela maior da catedral de Lugo, e con toda posibilidade esta ponte. O camiño terminouse nos últimos anos da década final do século XVIII.

A ponte de Cruzul, que se construíu nos anos finais do reinado de Carlos III (1759-1788) e primeiros do de Carlos IV (1788-1808), está situado no quilómetro 465, da antiga estrada N-VI, salvando o desnivel por onde discorre o río Cruzul ou Narón, afluente do Navia. Ten unha lonxitude de 93 m e 9,60 m de ancho. É unha obra de enxeñería de estilo neoclásico que está plenamente integrada na contorna, de pedra calcaria extraída da zona, emerxendo entre unha potente vexetación. Neste caso a estética da ponte contribúe á estética da paisaxe, pero o abandono da agricultura na zona fixo que se invadise a zona con vexetación arbustiva que impide a contemplación, e mesmo fotografala.

As lendas

Aprendín da miña nai, e ela á súa vez do seu pai, o dito que pasando de xeración en xeración magnificaba esta obra:

Entre picos y azadones costó 14 millones

Ignoro cal foi o custo, pero con iso o que querían reflectir as xentes era a admiración que no seu momento causou a propios e estraños.

Chegou a circular a lenda, atribuída sen fundamento por razóns cronolóxicas a Isabel II, de que cando lle presentaron as contas da ponte, asombrouse do seu custo, e saíndo ao balcón do Palacio de Oriente coa man posta a modo de viseira sobre os ollos, mirando cara á serra de Guadarrama, dixo que non o vía. A raíña tería que ser María Luísa de Parma, esposa de Carlos IV.

Alberto Blas Ferreiro ocupouse de facer historia da ponte en varios artigos publicados en El Progreso no verán de 1964. Comezaba o seu primeiro artigo dicindo que escoitara de neno "lo que han oído y siguen oyendo todos los niños de la comarca de Becerreá, sobre lo que tradicionalmente viene diciéndose del puente de Cruzul".

Recomendaba velo desde a curva da Porteliña, onde morrera nun accidente o célebre doutor Culebras, en dirección Coruña, pois está situado no quilómetro 466 da antiga N-VI, divisoria entre os ríos Navia e Cruzul.

A outra lenda é que os franceses voárono en 1809, cando de ser certo quen o tería que facer eran os ingleses que ían en retirada cara á Coruña para embarcar no seu porto, e retardar así o paso dos seus perseguidores, dous corpos de Exército, un con 25.000 homes ao mando de Soult, e o outro con algo menos, ao mando de Ney. A retagarda dos ingleses ía voando as pontes para retardar o avance dos franceses pero non conseguiron voar a de Cruzul, que debuxou o médico dos ingleses Adam Neal.

Por razóns históricas e artísticas, unímonos á solicitude de declaración de BIC deste exemplo da enxeñería civil que debemos conservar como unha parte da historia da arquitectura e das comunicacións en Galicia.
(en Terra e Tempo)