Que Fascinio, un dos fitos poéticos de Chus Pato, sexa reeditado agora, quince anos despois da súa publicación, non se debe a unha vontade "ou busca" da autora, senón a Carlos Lema, director artístico de Galaxia "que creu oportuno revisar algunhas das miñas obras. Pasou hai catro anos con A ponte das poldras", asegura a poeta, VOZ fundamental na renovación lírica galega deste entreséculos.
Quince anos despois, define Fascinio cunha metáfora, "é unha estación-empalme", termo sen dúbida inspirado no seu Ourense natal (1955), empalme ferroviario de Galicia desde mediados dos sesenta. "Por unha banda", engade, "ten unha serie de poemas que son un levar ao último o que viña escribindo até un certo momento e, ao mesmo tempo, aparecen outros textos que continuarán a súa traxectoria en Ninive e A ponte das poldras. Por iso Fascinio é un empalme: uns vagóns abandónanse na estación e outros continúan no tren".
Entre os textos que a acompañarán uns anos máis, salienta os que tratan da destrución da comunidade aldeá, "coa emigración no centro, tema único que despois ocupará A ponte das poldras". Outra liña enxertaría en Nínive a través da súa investigación metaliteraria e mitolóxica.
En ningún caso, puntualiza, Fascinio fai presaxiar a eclosión de m-Talá, que lanzará a Chus Pato como unha poeta de insólita radicalidade, capaz de rebentar o canon para instaurar nel novas medidas, "non son capaz de chegar a m-Talá con Fascinio". Máis aínda, este libro que comezou a escribir en Lisboa pouco despois do incendio do Chiado marca "o final dunha triloxía con Urania (1991)e Heloísa (1994). As tres obras debuxarían unha figura de full se lle engadimos a parella de Ninime e A ponte das poldras. Con m-Talá comeza outro ciclo que se prolonga até hoxe".
Secesión, o seu primeiro libro con formato editorial prosístico, editado por Galaxia no 2009 e presentado como unha especie de "memorias", pertencería ao mesmo ciclo. "Se ben a súa aparencia é prosística", subliña, "Secesión está concibido desde a matriz da poesía e non é diferente dos outros. Dalgunha maneira, estou moi cansa dos cortes dos versos por cuestións da caixa do libro e decido poñelos en prosa. Non quero que me corten os versos".
Pero este ciclo, con títulos como Charenton (2004) ou Hordas de escritura (2008), parece ter os días contados: actualmente escribe "algo" que lle dá pé a albiscar unha nova etapa. "Cando conclúa o segundo ciclo, poderemos dicir que a miña obra redunda nun repóker" e bota a rir cunha gargallada irónica que colpasa o auricular do teléfono polo que facemos a entrevista.
Ignora o alcance da nova etapa, entre outras razóns porque "non sei o que estou escribindo. Empecei hai pouco e non sabería definilo". Trátase, concede despois de insistirlle, "dunha escrita moi lenta. De momento, ten dúas partes: Unha fortaleza no deserto e Non debo preocuparme polo arco da vella". Fáltalle o título xeral e, ademais, "vai para largo". Calcúlalle, polo menos, tres anos de traballo.
¿Como ve a Chus Pato do 1995 en Fascinio? "Eu non me vexo neste texto, nin en ningún outro". Porén, son indiscutibles as pegadas autobiográficas, asunto que ela nega rotundamente. ¿Daquela que significa un poema tan estremecedor como "A miña lingua nativa é o fascismo / a imposibilidade do fascismo para dicir os nomes do real // perturbación // orixe". Ela non se arreda, "considero que as linguas nativas son idiomas pero tamén as circunstancias históricas nas que nace. Eu aprendín a falar baixo un réxime fascista, resultante da guerra civil. Nesa conxuntura histó- rica da ditadura, o idioma que eu recibo é un idioma completamente atravesado polo fascismo. Un idioma feito de silencios, ocultación, baseado na mentira. Así é como aprendín eu a falar, tendo en conta esa perturbación. Esa perturbación é a orixe de todo o meu contacto co idioma e, portanto, é a matriz da miña obra".
A militancia política da poeta é patente nos seus textos, nos seus discursos e nas súas manifestacións públicas. Ela, con todo, distinguiría dous aspectos: o textual e o persoal. "A nivel textual, esa militancia é a mesma en Fascinio que na recente Sedición: non cambiou. E o que eu podo sentir no eido persoal non lle interesa a ninguén". A resposta parece demasiado evasiva e ante a afirmación "pero a min talvez me interesa", ela recadea uns segundos. Rasca a gorxa e busca as palabras, "se di que a vostede lle interesa, podería dicirlle que eu non esquecerei o Comité Central pero o Comité Central pertence a outra época".
Chus Pato foi abandonando aos poucos os recitais que, a primeiros desta década, desenvolvera xunto aos membros da asociación das Redes Escarlata. Iso débese, "a que non teño tanta forza e estou cansa. Levaba moitos anos nesa dinámico e compría afastarme un pouco para volver con máis forza, pero sigo intervindo, lendo en público. Eu creo que a poesía intervén no sentido de que está construída con palabras e as palabras son recibidas polos corpos. Como toda cuestións que entra polos oídos, acaba por modificalos e cando os corpos se modifican estase a modificar a historia".
Quince anos despois, ¿que quedou das numerosas dedicatorias incluídas en Fascinio?: "Esas dedicatorias son eternas. Durarán o que dure o poema. Pertencen á Literatura, non á miña vida?". ¿E como ve a súa traxectoria literaria quince anos despois?: "É unha traxectoria esforzada. Moi esforzada. Traballei moito durante estes anos. Estiven atenta á poesía a tempo completo".
EN VIVO
A emoción de ver a Patti Smith e o sentido das fronteiras
No momento de facer a entrevista, Chus Pato está aínda "impresionada" polo concerto de Patti Smith en Vigo. Estivo alí e foi "moi sorprendente" porque reaccionou como -di- adoita reaccionar nas viaxes: "no momento non sentín unha emoción forte nin un cegamento, pero a medida que pasan os días, máis me emociona a lembranza de estar alí e máis contenta estou de ter escoitado o concerto".
Patti Smith pareceulle "unha gran diva en escena, unha muller cun don extraordinario que é capaz de compartilo dunha forma absoluta. A entrega total dese don aos que estabamos é o que a fai grande".
Unha das cousas que lle sorprendeu foi o descubrimento do "tremendamente coqueta e mais feminina que é", do mesmo xeito que é "unha muller tremendamente nacionalista americana". Patti Smith, engade, "non é unha figura universal no sentido de que estea por riba das fronteiras. Ela é o que é grazas a ser terriblemente country. O que ocorre é que sempre nos parece que as figuras do rock non están marcadas pola súa nacionalidade, que son parte do que se considera a cultura natural. Pero ela está marcadamente atravesada pola súa procedencia nacional ianqui. Iso non lle impide ser unha da grandes".
Ningún comentario:
Publicar un comentario