Precisa o movemento normalizador anovar o seu discurso? No proceso de creación de novas plataformas e iniciativas en favor do idioma esta reflexión formulouse desde distintas perspectivas. Por exemplo, GalegoLab constituíuse co obxecto de sumar esforzos para desenvolver accións concretas, "en positivo", "cun enfoque de abaixo-arriba, con incidencia na vida cotiá", concibidas especialmente para os mozos e mozas e aproveitando as novas tecnoloxías. No mesmo sentido, o Instituto Galego de Estudos Europeos e Autonómicos (IGEA) chamou, nas xornadas Ecolingua, a deixar as "mensaxes apocalípticas" e apostar por unha estratexia de"sedución e información".
Prolingua incidiu tamén na necesidade de renovar o discurso. O escritor Agustín Fernández Paz, membro desta plataforma, sinala que "a sociedade mudou moito nas últimas décadas. E o discurso, sen perder a súa esencia, hai que actualizalo, facelo máis atractivo, e lograr romper tópicos como o que identifica o galego co nacionalismo, -sen negar que historicamente foi o movemento nacionalista o que fixo bandeira da súa defensa-, ou o da liberdade. Non hai liberdade de elección se non temos competencias nas dúas linguas".
En realidade, ninguén se opón a que o discurso se actualice. "A estratexia que temos segue sendo válida. E dentro dela podemos aumentar, anovar... Pero a cuestión é que nunca houbo unha aplicación máis que cativa da lexislación que xa existe. Daquela, o primeiro é aplicala e avaliar os resultados", opina a filóloga Pilar García Negro. -Tamén Prolingua ten entre os eixes principais do seu discurso a reivindicación do cumprimento do marco legal-.
O argumentario está feito, pero falta aplicalo
O presidente da Mesa pola Normalización Lingüística, Carlos Callón, conflúe con García Negro ó subliñar que "non é argumentario o que nos falta. Xa temos plans, documentos. Falta aplicalos. Iso non quita que vaiamos adaptándonos ás mudanzas da sociedade". E advirte de que por veces "o discurso da renovación funciona como unha fuxida cara a adiante para evitar actuar no día a día".
García Negro apunta, ao fío disto, outra cuestión. "Quen propoña esa renovación ten que explicala. Se hai conceptos que xa non serven, teñen que demostralo. Porque, de que serve apelar ó bilinguïsmo, por exemplo? Se bilingüismo é que en Galicia hai dúas linguas, non estamos máis que dicindo unha obviedade. A cuestión é que entre esas dúas linguas hai un desequilibrio brutal, creado historicamente. E o que non serve é salvar a cara declarándose partidarios da normalización do galego e contemporanizar coa situación actual".
O ex presidente da Mesa e profesor Xosé Manuel Sarille cre, pola contra, que o discurso está "esgotado. É un discurso de resistencia. A realidade actual está moi transformada. Hai que manter o monolingüismo social como obxectivo, como di a UPG? Ou pode ser o bilingüismo, como din outros sectores do galeguismo? Non serve o discurso ruralista, mitificador do pasado. Nin chega con discursos anxelicais de facer atractivo o galego para a xente nova".
O filólogo e membro da RAG Henrique Monteagudo é dos que máis teñen defendido a creación dun discurso "positivo e alentador" ademais de protestar, denunciar ou esixir, tal como recolle no seu libro As razóns do galego. É un dos fundadores de GalegoLab e asinante do manifesto Galego, Patrimonio da Humanidade.
O suposto "exclusivismo" por parte do nacionalismo
Monteagudo afirma neste libro que "o talante exclusivista, o afán aleccionador e os modais sectarios teñen efectos nefastos para a imaxe social do idioma". O sociólogo Fermín Bouza suxire que, se cadra, "houbo algunhas actitudes autoritarias. O importante é que o rexeitamento do galego é minoritario: os datos indican que é só un 20-25% da poboación. Temos que dar imaxe de exemplo de modernidade e democracia; o galego é útil, pero moita xente non o sabe. E desancorar o galego de opcións políticas".
García Negro ironiza sobre o que chama o "mito da equidistancia" no libro Lingua e futuro (Laiovento). Lembra como xa a finais do franquismo se propugnou unha sorte de trilingüismo, entendido como dominio do español como lingua oficial, común e obrigatoria; aprendizaxe dunha lingua estranxeira e "cultivo optativo" das linguas "rexionais". Daquela, afirma, xurdiu o "mito da equidistancia" entre os "radicais". Iso implicaba non "politizar" o galego, deixar que seguise sendo a lingua minorizada, "riquiña" e "simpática" que non dese problemas nos espazos "serios" reservados ó castelán: a xustiza, a administración... Ao seu ver, este mito restáurase agora. O nacionalismo, di, nunca quixo patrimonializar o galego.
Monolingüismo, bilingüismo, diglosia e manipulación
Monteagudo aproba a práctica do monolingüismo defensivo por parte dos galegofalantes -o mantemento do galego en todos os contextos-, pero ve como unha "quimera" o monolingüismo social como finalidade da política lingüística. Defende, así, a posibilidade de superar o bilingüismo "desigual e conflitivo" para avanzar cara a un bilingüismo "equitativo", no que o galego estea plenamente normalizado, tendo o conxunto da poboación un "dominio aceptable de ambas as linguas". Aínda que identifica "monolingüismo social" con establecer o galego como única lingua de uso público e oficial do país, -proposta de Nós-UP, por exemplo, que non defende o conxunto do nacionalismo actual, que máis ben avoga pola normalización no sentido de fin da diglosia e de reintegración no galego polos castelánfalantes monolingües-.
Deste xeito, ás veces prodúcense falsos debates por desacordos ou mesmo manipulacións a nivel de conceptos. O presidente da Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua, Nel Vidal, achega algún exemplo. "Todos queremos o plurilingüismo" -no sentido de que cada individuo aprenda varias linguas-, "pero o primeiro, a lingua de partida, ten que ser a lingua propia do país. Máis que renovar o discurso, hai que fortalecelo, adaptalo a novos perfís e ámbitos".
O nacionalismo denunciou sempre a filosofía do "bilingüismo harmónico" do PP de Fraga por perpetuar a diglosia -a lingua dominante e de prestixio é o castelán e a lingua subalterna é o galego, que queda relegado ós ámbitos informais-. Hoxe ninguén nega que haxa diglosia en usos e persoas concretas -por exemplo, na xustiza ou na sanidade-, pero hai filólogos que din que xa non hai diglosia a nivel xeral. "Hoxe non é razoable falar dunha situación diglósica porque o sentido queda desvirtuado. A diglosia conleva estabilidade e distribución funcional dos códigos", subliñaba Fernando Ramallo nunha entrevista con este xornal. Hoxe, de feito, hai xa xente nova e urbana que perdeu o contacto co galego. A situación é máis complexa.
A anovación se cadra non é tan novidosa como se cre
Cando se fala de "renovar" o discurso, ás veces apélase a introducirlle elementos que se cadra non son tan novidosos. Como defender a diversidade lingüística contra a uniformización cultural da globalización, nun discurso confluínte co do ecoloxismo. Ou considerar o galego como parte do noso patrimonio, e polo tanto dereito colectivo, como o medio ambiente. Ou cuestionar se o peso da normalización debe recaer tanto no ensino -os centros sociais autoxestionados ou o asociacionismo cultural son exemplo de estratexias para levar o galego ao ámbito do lecer e á xente nova-. Ou incidir na potencialidade do galego no mundo da economía, como marca de calidade, como fai o profesor Francisco Sanjiao. Ou denunciar o incumprimento por parte do Estado da lexislación internacional como a profesora Alba Nogueira.
Un destes argumentos que non son novos pero se están refortalecendo é o do portugués como oportunidade. O reintegracionismo defende apoiarse no portugués non só para mellorar a calidade do galego e así o seu prestixio, senón para aproveitar a "vantaxe competitiva" que supón o dominio do galego e o castelán. Pois o galego-portugués é falado por 250 millóns de persoas en todo o planeta. "Se só ligamos o galego á identidade, non avanzamos", sostén Valentim Fagim, presidente da Agal. Sarille defende esta mesma estratexia.
"Hai un espazo cultural e lingüístico común, e para min é fundamental aproveitalo. Pero, se ó final o que vale é o número de falantes, o castelán e o inglés teñen máis. Para min, defender o galego é unha cuestión de xustiza social tamén. Podemos compartir estratexias por exemplo co feminismo...", pensa Nel Vidal. Tense apuntado, respecto disto, o compoñente de clase que hai detrás do debate da lingua. Se o castelán é a lingua de prestixio, tamén o é de clases privilexiadas que queren conservar a actual xerarquía das linguas, e por iso reaccionan cando o galego avanza -Fernando Ramallo defende esta tese-. Sería o caso das clases medias e altas urbanas nas que se apoia Galicia Bilingüe . Na revista Terra e Tempo, Robert Neal avoga por defender o galego "aínda que non fose unha lingua internacional", por ser o noso principal sinal de identidade, polo seu valor en si.
Ningún comentario:
Publicar un comentario