Os cancioneiros medievais. Precursores da literatura galaico-portuguesa

O traballo en común de elites e pobo para consolidar unha lírica propia no espazo galego portugués explica moito da nosa identidade. linguagem lhes era comúm, apenas divergindo, como ainda hoje acontece, nalgumas particularidades dialectais”. Este texto pertence ao libro Cantigas de amigo dos trovadores galego portugueses, de José Joaquim Nunes, no que puntualiza moi ben a dependencia da literatura común para galegos e portugueses do idioma común no alén e no aquén Miño no século XII e XIII. Nesta dirección, convén non esforzarse en verificar quen foi o primeiro autor da lírica común do noso gran monumento literario como son os Cancioneiros comúns para galegos e portugueses. Pouco significado ten se o primeiro en escribir nese idioma emancipado e comunal foi Egas Monis Coelho, Goesto Ansúrez, o rei Sancho I O Velho ou Pai Soares de Tabeirós. Neste sentido, é preciso connotar tempo e espazo no que se moveu un colectivo de autores, todos eles emerxentes da poesía culta.

“O idioma de que os trovadores se serviram nas suas composições era o que ao tempo se falava nas duas margens do rio Minho e representava já evolução doutro mais antigo, o galaico-portugalense, proveniente do latim na sua fase popular, outrora falado em ambas as regiões. Portugueses de cá e galegos de lá entendiam-se perfeitamente uns aos outros, porque a mesma linguagem lhes era comúm, apenas divergindo, como ainda hoje acontece, nalgumas particularidades dialectais”. Este texto pertence ao libro Cantigas de amigo dos trovadores galego portugueses, de José Joaquim Nunes, no que puntualiza moi ben a dependencia da literatura común para galegos e portugueses do idioma común no alén e no aquén Miño no século XII e XIII. Nesta dirección, convén non esforzarse en verificar quen foi o primeiro autor da lírica común do noso gran monumento literario como son os Cancioneiros comúns para galegos e portugueses. Pouco significado ten se o primeiro en escribir nese idioma emancipado e comunal foi Egas Monis Coelho, Goesto Ansúrez, o rei Sancho I O Velho ou Pai Soares de Tabeirós. Neste sentido, é preciso connotar tempo e espazo no que se moveu un colectivo de autores, todos eles emerxentes da poesía culta como da popular, que particularizaron esa grandeza literaria que, sen ela, posibelmente, tanto Portugal como Galiza non serían as mesmas en toda a súa evolución nacional, tendo o idioma como fundamento desa idiosincrasia.
Nesta dirección, cómpre insistir nesa época literaria administrada por trobadores, xograres e segreis que proclamaron as esencias vitais dun idioma levado a ese corpus literario. Por tanto, non é preciso botar mao dunha longa nómina de autores para individualizar a fértil e dinámica ópera prima dos nosos trobadores, para mostrar cada un dos perfís que se manteñen nese mosaico de longa tradición, que esclarece un pasado compartido por galegos e portugueses que conformaban a Gallaecia.
As referencias dese bloco lingüístico e literario móstrase nos Cancioneiros Galego Portugueses que conforman a identidade que forneceu o elemento mais dinámico dun potencial espléndido que consolidou e forneceu ese carácter de independencia política, no caso de Portugal, e de dependencia política a Castela por parte de Galiza. Velaí a separación máis elemental en que nunha parte, a lingua e a literatura evolucionan e na outra estáncase ou retrocede. A literatura galaico-portuguesa manifestada nas Cantigas de Santa María de Afonso X O Sabio, ou do seu neto, D. Dinís, rei de Portugal, mantívose viva nas respectivas cortes por ese  colectivo de trobadores, de ambas as beiras do Miño, que foron capaces de crear todas esas manifestacións que no campo filolóxico non atopan diferenzas.

Xosé Lois

García

Escritor. En A NOSA TERRA